در ایام البیض، «ایام» جمع یوم به معنای روز و «بیض» جمع ابیض به معنای سفید و درخشان است. «روزهای سپید» برابر پارسی آن است.
وجه تسمیه
در پیرامون وجه تسمیه این واژه دو دیدگاه وجوددارد :
- یکی اینکه با توجه به اینکه در این سه روز به دلیل کامل بودن ماه، شب‌ها روشن و سفید است، روزهای این سه شب را ایام البیض به معنای روزهای سفید نامیده‌اند.
- دیگر اینکه در حدیثی از پیامبر اسلام آمده است هنگامی که آدم خطایی که ترک اولی بود را انجام داد بدنش سیاه شد. پس از آن بر قلبش الهام شد که روزهای ۱۳ و ۱۴ و ۱۵ را روزه بگیرد. هر روز از این روزها را که روزه گرفت، بخشی از بدنش سفید شد، وقتی سه روز تمام شد، تمام بدنش سفید شده بود. به همین دلیل این روزها را روزهای سفید گفته‌اند.
اعتکاف در قرآن
در خصوص واژه اعتکاف، درقرآن مجید ماده عکف ۹مرتبه تکرار شده که دو مورد آن مربوط به موضوع اعتکاف است و درآیه‌های ۱۲۵و ۱۸۷سوره مبارکه بقره آمده است.
در کتاب اعتکاف خلوت انس همچنین آمده است: واژه اعتکاف از ماده عکف یعنی رویکرد به چیزی با توجه و مواظبت بی‌آنکه روی ازآن برگردانده شود.
پیام‌های اعتکاف
پیامبر اسلام، در بیان فضیلت اعتکاف، در سخنی گفته است:
"معتکف، همه گناهان را در بند می‌کشد."
یعنی آن که خویشتن را برای مدتی در مکانی محبوس کرده تا به توفیق انس با خداوند و رسیدن به لذت مناجات نایل آید.
اعتکاف از نظر زمان، محدود به وقت خاصی نیست، ولی چون لازمه اعتکاف روزه گرفتن است، در دو روز عید فطر و قربان که روزه حرام است، نمی‌توان معتکف شد. البته بهترین زمان برای اعتکاف دهه آخر ماه مبارک رمضان و روزهای سیزدهم تا پانزدهم ماه رجب است که در کشور ما، اعتکاف در سه روز ماه رجب رواج دارد و این سه روز، از چند جهت دارای اهمیت است؛ اول اینکه ماه رجب، ماه حرام است و مطابق روایات، اعتکاف در ماه‌های حرام از فضیلت بیش تری برخوردار است و دوم اینکه روزه در ماه رجب فضیلت خاصی دارد (البته تعدادی از علمای شیعه همچون سید علی سیستانی، فضیلت خاصی را برای اعتکاف در ماه رجب قائل نیستند [۴]).
علامه مجلسی درباره کمال اعتکاف می‌نویسد: "کمال اعتکاف در آن است که اندیشه و دل و اعضا بر مجرد عمل صالح وقف گردد و بر در خانه خدای جلیل و در برابر اراده مقدس او به حبس درآید و به زنجیر مراقبت او به بند کشیده شود و از آن چه روزه دار از انجام آن خودداری می‌کند، به طور تمام و کمال بازداشته شود ..."
در کتاب مفاتیح الجنان برای روزه این سه روز ( حتی اگه بدون اعتکاف باشد) ثواب بسیار ذکرشده و عملی بنام عمل ام داود برای آن ذکرشده (صفحات ۲۳۱ الی ۲۴۰)
اعتکاف و حکمت آن
عبادت ذات اقدس اله، شئونی دارد. گاهی به صورت فکر و ذکر و شکر است، گاهی به صورت حرکت و زمانی به صورت سکون. تا معبود (عزوجل) چه دستور دهد. پس معبود گاه دستور حرکت و هروله می‌دهد، نظیر سعی بین صفا و مروه، گاهی دستور گردش به دور خانه خود را لازم می‌داند، نظیر طواف در حج و عمره، گاهی هم وقوف و عکوف و اقبال همراه با تعظیم و بزرگداشت را در خانه خود، واجب یا مستحب می شمارد، نظیر اعتکاف. از اینکه اعتکاف در کنار طواف و عدل رکوع و سجود قرار گرفته، معلوم می‌شود که از بازترین مصادیق بندگی در پیشگاه ذات اقدس اله است.(منبع: کتاب حکمت عبادات آیت‌الله جوادی آملی)
توصیه‌ای از علی بن ابی‌طالب به معتکفین
در گفتاری از علی بن ابی‌طالب درباره مراقبات اعتکاف آمده است: معتکف باید در طول اعتکاف، مسجد را ترک نکند، پیوسته به ذکر خدا و تلاوت قرآن و نماز مشغول باشد. درباره مسائل دنیوی سخن نگوید. شعر نسراید. فحش و سخنان زشت بر زبانش جاری ننماید. جدال و خودنمایی نکند و هر اندازه بتواند از سخن گفتن لب فرو بندد، بهتر است.(منبع: مستدرک الوسائل، میرزا حسین نوری، ج ۷، ص ۵۶۷)
