پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله وسلم در مدت سیزده سال پس از بعثت در مکه و چند ماه بعد از هجرت در مدینه، به امر خداوند متعال به سوى بیت المقدس عبادت مىکردند ونماز می خواندند (بیت المقدس زادگاه حضرت عیسى و قبله یهود و نصارا بود) در حالى که مردم واهالی شهر مکه در آن زمان برای کعبه اهمیت زیادى قائل می شدند و آنجا را بتخانه خود قرار داده بودند.
هنگامیکه پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله وسلم به مدینه آمدند و به طرف بیت المقدس نماز خواندند، یهودیان ساکن در مدینه شروع به بهانه جویى و اعتراض و تبلیغ بر علیه مسلمین کردند مبنى بر اینکه اینان از خود استقلال ندارند و اینکه به طرف قبله ما نماز مىخوانند،واین مطلب دلیل بر حقانیت ماست .
تمامی این مسائل، دستاویزى براى کوبیدن پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله وسلم شده بود.
پیامبر (ص) از این موضوع بسیار رنج می برد و شبها به انتظار وحى (در این مورد) به آسمان چشم می دوخت و ساعت شمارى مىکرد. سرانجام یک روز در حالى که دو رکعت از نماز ظهر را خوانده بود، جبرئیل(ع) مامور شد که به وی وحی الهی را نازل کند. وی بازوى پیامبر(ص) را گرفت و روى او را به سوى کعبه گرداند. واین ایه شریفه را از سوی پروردگار به وی ابلاغ نمود.
" ما توجه تو را بر آسمان به انتظار وحی و تغییر قبله بنگریم و البته روی تو را به قبله ایکه بدان خشنود شوی بگردانیم پس روی کن به طرف مسجدالحرام و شما مسلمین نیز هر کجا باشید در نماز روی بدان جانب کنید و گروه اهل کتاب بخوبی می دانند که این تغییر قبله بحق و راستی از جانب خدا و خداوند از کردار (ناپسند ) آنها غافل نیست . "
سوره مبارکه بقره ، آیه 144
بعد از تغییر قبله ، یهودیان ناراحت شدند و تبلیغات منفى خود را به شکل دیگرى شروع کردند و اظهار داشتند که چه عاملى باعث شد که مسلمانان از قبله پیشین انبیا اعراض نمایند، پس یا کار سابقشان باطل بوده و یا کار فعلى آنان اشتباه است. خداوند متعال در آیه یاد شده جواب آنها را چنین مىدهد که همه جا مربوط به خداست و به هر کجا او دستور دهد، باید بدان سو نماز خواند و نقطه خاصى بدون دستور الهى داراى شرافت ذاتى نیست.
" مردم سفیه بیخرد خواهند گفت چه موجب آن شد که مسلمین از قبله ای که بر آن بودند ( بیت المقدس ) روی به کعبه آوردند بگو ای پیغمبر مشرق و مغرب خدایراست و هر که را خواهد او به راه راست هدایت کند ."
سوره مبارکه بقره ، آیه 142
قبله مدینه طیّبه، از معجزات رسول الله ( ص ) است که بدون اِعمال آلات نجومی و قواعد هندسی و یا دردست داشتن زیج و دیگر منابع طول و عرض جغرافیایی، آن را در غایت دقت و استوا تعیین کرده و به سوی کعبه ایستاد و فرمود:"محرابی علی المیزان"
مدینه و مکه تقریباً در سطح یک دایره نصف النهار قرار گرفته اند و اندکی طول مدینه از مکه بیشتر و عرض مدینه نیز قریب چهار درجه بیشتر از مکه است، و قبله مدینه اندکی از جنوب به سوی مغرب منحرف است; و جالب این است که ناودان کعبه نیز در جانب غربی آن قرار دارد .
رسول الله ( ص ) هنگامیکه در مکه به سوی بیت المقدس نماز می خواند خانه کعبه را بین خود و بیت المقدس قرار می داد ولی این عمل در مدینه میسر نبود زیرا اگر کسی در مدینه مواجه مکه باشد، ناچار باید بیت المقدس را پشت سر قرار دهد و بالعکس، اما در مکه می تواند در طرف جنوب خانه کعبه، هم به سوی کعبه باشد و هم به سوی بیت المقدس.
چنانچه ناصر خسرو علوی در سیاحت نامه گوید: «مدینه شهری است بر کناره صحرایی نهاده و آنجا قبله، سوی جنوب افتاده است "
فرهاد میرزا در کتاب ارزشمندش عرض مکه مکرمه را 21 درجه و 33 دقیقه شمالی و طول آن را از گرینویچ (رصدخانه لندن) 40 درجه و 10 دقیقه شرقی، و عرض مدینه منوره را 25 درجه شمالی و طول آن را 39 درجه و 55 دقیقه آورده است که تفاوت میان دو نصف النهار مکه و مدینه 15 دقیقه است. و در اطلس لاروس مکه و مدینه را تقریباً در یک خط نصف النهار ترسیم کرده است.
فلسفه تغییر قبله
فلسفه تغییر قبله با استفاده از مدارک اسلامى به نظر مىرسد،عبارت از موارد زیر باشند: پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله وسلم- وقتى که در مکه بودند چون می خواستند صفوف مسلمین از مشرکان که به کعبه اهتمام مىورزیدند جدا گردد، لذا به بیتالمقدس متوجه شدند و همین که به مدینه آمدند، در مرحله اول به طرف بیتالمقدس نماز خواندند ولی خواستار تغییر قبله شدند که این امر بواسطه این بود که یهودیان مسئله قبله را بعنوان دستاویزی قرار داده بودند و از این امر سوء استفاده می کردند و این در حالی بود که یهود و نصارا در کتابهاى دینى خود خوانده بودند که پیامبرى خواهد آمد که به دو قبله نماز مىخواند، همچنان که قرآن نیز به این مساله اشاره دارد.
براى آزمایش افراد مسلمانى که هنوز رسوبات دوران شرک در آنها بود و هنوز به مقام تسلیم نرسیده بودند اطاعت از این دستور بسیار کار دشوارى بود و در قرآن کریم نیز به این مساله اشاره شده است:
" ... و ای پیغمبر ما قبله ای که بر آن بودی نگردانیدیم مگر برای اینکه بیازمائیم و جدا سازیم گروهی را که از پیغمبر خدا پیروی کنند از آنانکه به مخالفت او برخیزند و این تغییر قبله بسی گران بود جز در نظر هدایت یافتگان به خدا و خداوند اجر پایداری شما را در راه ایمان تباه نگرداند که خدا به خلق مشفق و مهربانست ."
سوره مبارکه بقره ، آیه 143
